Zes voorstellingen van watersnood en dijkdoorbraken in 1799

CORNELIS VAN HARDENBERGH

Rotterdam 1755-1843 Haastrecht

Vergelijkende literatuur:
Frederik Muller, De Nederlandsche geschiedenis in platen : beredeneerde beschrijving van Nederlandsche historieplaten, zinneprenten en historische kaarten, 4 delen, F. Muller, Amsterdam 1863-1882, dl. III (jaren 1795 tot 1879), p. 32, nr. 5519a/1-6.

Gebruikt als illustratie in: Cornelis Zillesen, Beschryving van den watersnood, van’t jaar MDCCXCIX, Amsterdam: Johannes Allart, 1800.

De watersnood in Gelderland in februari 1799 werd veroorzaakt door ijsgang en dijkdoorbraken in de Waal, met name rond Nijmegen, Millingen, Doornik, Rossum en Haarsteeg. De ijsmassa’s zorgden voor ophopingen, die de dijken omduwden of doorbraken, wat leidde tot overstromingen, verwoeste huizen en 17 doden in Doornik en 12 in Haarsteeg. De ramp was zo ernstig dat de gevaarlijke uitspringende hoek bij Haarsteeg werd verlaten en vervangen door een rechtlijnige dijk.

Cornelis van Hardenbergh, van 1780 tot 1832 tekenleraar in Utrecht bij de Fundatie van Renswoude en het burgerweeshuis tekende de ramp in diverse bladen die per locatie de rampspoed tonen. Vijf tekeningen van de zes hier aangeboden bladen werden met één andere tekening van Van Hardenbergh in 1800 in prent gebracht door Reinier Vinkeles en gepubliceerd in een boek dat over de ramp verscheen. De zesde tekening werd niet in prent gebracht. Vermoedelijk omdat een tekening van een andere kunstenaar toentertijd in prent is gebracht. Die prent is in de lijst van historieprenten van Frederik Muller na de zes prenten naar tekeningen van Van Hardenbergh opgenomen.
Deze collectie van zes tekeningen geeft een uniek inkijkje in de atelierpraktijk van Van Hardenbergh. Vermoedelijk zijn deze tekeningen altijd als groep bij elkaar gebleven en al in de negentiende eeuw ingelijst.

Bijlage
(1)Thiel p156             (2)Doornick tussen Bemmel en Lent p 128                (3)Hedikhuizen p152
(4)Nijmegen p. 68       (5)Doorbraak bij Vuure en Daale boven Gorinchem  (6)Millingen p. 138
Niet in boek
In het boek uit 1800 is op p. 154 een prent van Haarsteeg opgenomen, hiervan is geen tekening bekend.

1) ‘Kruiend ijs op de Waal bij Tiel, februari 1799’ (RP-P-OB-86.690);
2) ‘Doorbraak van Waaldijk bij Doornik, tussen Bemmel en Lent, 21 februari 1799’ (RP-P-OB-86.691)
3) ‘Vluchtende inwoners van Hedikhuizen, watersnood door hoogwater in de Maas, februari 1799 (RP-P-OB-86.693);
4) ‘Zware storm en kruiend ijs op de Waal bij Nijmegen’ (RP-P-1944-1885);
5) Doorbraak bij Vuure en Daale boven Gorinchem 1799 ( niet bekend)
6) ‘Doorbraak van de Rijndijk bij Millingen, 7 februari 1799 (RP-P-OB-86.692)

Share this artwork: